Een kwart van het totaal aantal toegevoegde woningen is sinds 2000 in bestaand stedelijk woongebied gebouwd. Een vergelijkbaar aantal woningen is bijgebouwd in stedelijke transformatiegebieden. Samen goed voor een half miljoen extra woningen in de afgelopen 17 jaar. Het Surf-pop up onderzoek van Jip Claassens en Eric Koomen legt deze trends bloot. Binnenstedelijke verdichting kán en gebeurt steeds vaker, en het gaat slechts marginaal ten koste van de groene ruimte in de stad.
Om dit te onderzoeken is gebruik gemaakt van gedetailleerde ruimtelijke datasets met een ruimtelijke resolutie van 100 bij 100 meter die de woningvoorraad per jaar beschrijven. Deze data zijn gebruikt om te kijken hoeveel woningen er waren op vier opeenvolgende momenten, namelijk 1 januari 2000, 2006, 2012 en 2017. We kunnen zo drie ongeveer even lange tijdvakken vergelijken: 2000-2006, 2006-2012 en 2012-2017. Voor deze perioden is telkens het verschil in aantal woningen per individuele 100×100 meter rastercel berekend. Dit levert een gedetailleerd ruimtelijk beeld op van de netto groei (of afname) van de woningvoorraad per hectare in heel Nederland. Sloop en nieuwbouw van de bestaande voorraad die niet tot verandering in dichtheid leidt speelt dus geen rol in onze analyse. Om te onderzoeken op wat voor locaties de netto veranderingen plaatsvonden is gebruik gemaakt van een aanvullende ruimtelijke analyse. Allereerst is gekeken of veranderingen binnen de bebouwde kom plaatsvonden of daarbuiten. Hiervoor is de begrenzing van het bebouwd gebied van het jaar 2000 gebruikt die destijds door het ministerie VROM is opgesteld. Vervolgens is met behulp van het bestand bodemgebruik van het CBS gekeken op wat voor terreinen de nieuwe woningen zijn gerealiseerd. Hierbij is onderscheid gemaakt in woongebieden (verdichting), voormalige werkgebieden (transformatie), en groene gebieden zoals sportparken, weiland, volkstuinen of natuurgebied (bouwen in stedelijk of landelijk groen). Een uitgebreidere beschrijving van dit onderzoek verscheen eerder dit jaar in ROmagazine.
De analyse laat zien dat opmerkelijk genoeg ondanks (of dankzij?) afnemende beleidsaandacht voor woningbouw en ruimtelijke planning in de loop van de onderzochte periode steeds meer woningen worden gebouwd binnen bestaand stedelijk gebied. De waarnemingen van de auteurs onderschrijven de resultaten van een recente PBL-studie die op basis van modelsimulatie aangaf dat de transformatiepotentie van de bestaande stad in de komende jaren een belangrijke bijdrage kan leveren aan het accommoderen van de vraag naar woningbouwruimte. Sterker nog, de mogelijkheden voor het bouwen van woningen binnen bestaand woongebied zijn in die studie voorzichtigheidshalve achterwege gelaten, terwijl die in de afgelopen jaren juist heel belangrijk bleken. In vervolg op dit onderzoek brengen de onderzoekers nu samen met PBL de mogelijke, lokale opbrengsten van verschillende verstedelijkingsopties in kaart.
December 2017