Steden zijn een heel oud fenomeen – en volgens velen – één van de beste menselijke uitvindingen. In 2050 woont naar verwachting twee-derde van de wereldbevolking in steden. De toekomst van de mensheid ligt dus in steden. Met deze woorden opende de kersverse hoogleraar Hans Koster zijn oratie ‘Reinventing cities: Evaluating effective urban policies‘. De ceremonie vond plaats op 23 september 2021 in de Aula van de Vrije Universiteit Amsterdam.
In het bijzonder sprak Hans Koster over het belang van stedelijk beleid, die steden de mogelijkheid biedt zichzelf opnieuw uit te vinden en te ontwikkelen. ‘Sinds het ontstaan van steden heeft de mens geprobeerd de ontwikkeling van steden te beïnvloeden door het bouwen van verdedigings- en veiligheidswerken, door te investeren in betere transportnetwerken, door het opleggen van strenge stedenbouwkundige regels en door het maken van beleid dat gericht is op het verminderen van criminaliteit, luchtvervuiling en verkeersopstoppingen, en op het verbeteren van bouwkundige kwaliteit. Sommige beleidsmaatregelen zijn effectief gebleken, andere pure geldverspilling’, aldus Hans Koster.
Niet alleen praten over de vormgeving van nieuw beleid, maar ook kijken naar de gevolgen van reeds gevoerd beleid
‘Beleidsmakers en politici praten dan wel heel veel over het te voeren beleid, maar vaak is weinig bekend over de effectiviteit van reeds gevoerd beleid. Dit is zorgelijk, want als we zouden weten wat écht werkt zouden we effectiever beleid kunnen maken om steden betere plekken te maken om te leven. Met andere woorden, we moeten niet alleen maar praten over de vormgeving van nieuw beleid, maar ook kijken naar de gevolgen van reeds gevoerd beleid’, vervolgt hij.
Op basis van eigen onderzoek van de afgelopen jaren – waarbij hij gebruikt maakt van kwantitatieve methoden en modellen – gericht op stedelijke problemen besprak Hans Koster vervolgens de vaak onbedoelde effecten van beleid; en welk beleid succesvol lijkt te zijn, en welk beleid niet. Hij maakte daarbij onderscheid tussen beleid gericht op: de leefbaarheid, de duurzaamheid, en de bereikbaarheid van steden. Neem bijvoorbeeld beleid om de groei van steden te begrenzen, beleid ter ontwikkeling van windturbines en zonneparken, beleid dat toeristenverhuur (zoals Airbnb) aan banden legt, en beleid gericht op vermindering van verkeer in de stad door de parkeerprijzen te verhogen.
In zijn onderzoek laat Koster zien dat het vakgebied van de stedelijke economie (‘urban economics’) handvatten en methoden biedt om de effectiviteit van beleid te analyseren, die zonder twijfel grote effecten heeft op het aanzien en functioneren van een stad. Daarom moet het economisch en sociaal beleid veel grondiger worden geëvalueerd. Een kosten-batenanalyse is al integraal onderdeel van grootschalig ruimtelijk beleid, het lijkt daarbij zinvol om ook de resultaten van gevoerd beleid na zo’n 5 of 10 jaar te analyseren. Het is moeilijk om de toekomst te voorspellen. We kunnen daarom het beste maar lessen leren uit het verleden, zodat we in de toekomst niet dezelfde fouten maken.
Oktober 2021
Ellen Woudstra