2024
Energie issues: Wat stijgende gasprijzen betekenen voor de concurrentiepositie van Nederland
Op BNR Nieuwsradio (5 september) vertelt Sacha den Nijs over haar onderzoek, gepubliceerd in ESB, naar het effect van stijgende gasprijzen op de Nederlandse industrie in vergelijking met die van onze buurlanden: "We hebben gekeken naar wat er zou gebeuren als morgen ineens de gasprijs omhoog zou gaan en wat dat met de concurrentiepositie van Nederland doet. Daaruit blijkt dat als dat gebeurt, Nederland minder goed kan concurreren met buurlanden". Luister >>>
Het belang van de Europese Unie: Investeren in solidariteit is investeren in stabiliteit
In de vierde aflevering van de podcastserie Europa Dichterbij (Wetenschappelijk Platform VOLT, 2 september) vertelt Henri de Groot in een interview hoe een grotere solidariteit binnen de Europese Unie kan zorgen voor meer stabiliteit in Europa. “De noordelijke lidstaten zijn nettobetalers aan Europa. Dat betekent dat als je puur naar de boekhouding kijkt, we meer naar Brussel brengen dan dat we in directe financiële zin uit Brussel terugkrijgen.” Dit heeft voor een deel te maken met solidariteit – maar nog belangrijker, met stabiliteit. Solidariteit en stabiliteit hangen nauw met elkaar samen: investeren in solidariteit is uiteindelijk investeren in stabiliteit, en daarmee in het voorkomen van oorlogen, aldus Henri. Kijk of lees verder >>>
Voor elke parkeerplaats die je weghaalt komt een stukje ruimte om te leven terug
Het aantal auto’s blijft stijgen, in steden is steeds meer discussie over de ruimte die de auto inneemt. De laatste vijftig jaar was het behoorlijk vanzelfsprekend dat steden zich aanpasten aan de auto: de auto kreeg voorrang, voor parkeren werd veel publieke ruimte opgeofferd, en die parkeerplekken werden groter. “Die vanzelfsprekendheid is aan het verdwijnen”, zegt Jos van Ommeren in NRC (26 augustus). Lees verder >>> (wel achter betaalmuur)
Spitsheffing is niet oneerlijk
De Tweede Kamer bestempelde spitsheffing in de trein als oneerlijk, want dan zouden winkelpersoneel en verplegers - die niet buiten de spits kunnen reizen - worden geraakt. Maar volgens Erik Verhoef berust dit argument op een denkfout: 80 procent van de mensen reist buiten de spits en de groep die in de spits reist is kapitaalkrachtiger en krijgt vaker Reiskostenvergoeding (BNR Nieuws, 7 augustus). Lees verder >>>
MKB-ers willen graag verduurzamen, maar durven het niet aan
Sacha den Nijs vertelt over haar onderzoek naar energiebesparingen bij bedrijven. Veel ondernemers zien mogelijkheden om te investeren in energiebesparing, maar doen dat nog niet omdat ze onzeker zijn over het overheidsbeleid (BNR Nieuwsradio, 23 juli). Luister >>>
Koerswijziging Brussel opent deur voor veel meer middenhuur in Nederland
Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, kondigde aan dat de EU zich actiever gaat bemoeien met de crisis op de woningmarkt. Voor Nederland betekent dit dat er meer geld gepompt mag worden in het middensegment van de woningmarkt. Daarmee kunnen extra huurwoningen worden gebouwd voor mensen met een modaal inkomen, die te veel verdienen voor een sociale huurwoning. Volgens Hans Koster (geïnterviewd door RTL Nieuws, 18 juli) zijn dit soort stimuleringsmaatregelen vergelijkbaar met de Low-Income Housing Tax Credit in de Verenigde Staten, die daar zeer succesvol is bij het ontwikkelen van betaalbare woningbouw. Lees verder >>>
Waarom veranderen we Schiphol niet in een knooppunt voor internationale treinen?
Als de overheid meer aandacht heeft voor brede welvaart, kan dat tot heel andere en betere besluiten leiden, zegt de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli). Bijvoorbeeld over de toekomst van Schiphol. Erik Verhoef, raadslid, geeft in Trouw (9 juli) toelichting op dit nieuwe Rli-advies. Lees verder >>> (wél achter betaalmuur)
De Schatkist van Studio VU: podcast Woningmarkt
De huizenprijzen zijn tussen 2015 en 2023 met 80% gestegen in Nederland, en in de grote steden gaat dat nog harder. Wie kunnen er nog in de Randstad wonen? En is het erg dat niet iedereen dat kan? Wat zijn de gevolgen van het huidige beleid, en is dat te veranderen? Op deze en andere vragen geeft Hans Koster antwoord. Beluister de podcast via Spotify
Economische gezien gaat het goed met de metropoolregio Amsterdam - maar is die welvaart eerlijk verdeeld?
Hoogopgeleide kennismigranten zorgen dat de economie in de metropoolregio draait als een zonnetje. Maar de keerzijde is dat huizenprijzen door verdringing stijgen tot enorme hoogtes, gezinnen wegtrekken en voor vacatures geen mbo’er meer is te vinden. Dit is de strekking van de conclusies uit de Economische Verkenningen Metropoolregio Amsterdam (EVMRA) 2024, die werden gepresenteerd werd door Henri de Groot op 9 juli. De EVMRA worden elk jaar gepubliceerd en bevatten de laatste cijfers en inzichten over de sociaaleconomische ontwikkeling van de 30 gemeenten van de MRA in de provincies Noord-Holland en Flevoland. Lees verder in het Noordhollands Dagblad >>> . Over dit zelfde onderwerp meldt het Parool op 15 juli (wél achter betaalmuur) dat de economische groei in de Metropoolregio Amsterdam doorzet, maar lang niet meer zo hard als in eerdere jaren. Vergrijzing zorgt in de regio voor structurele krapte op de arbeidsmarkt.
Overwaarde verdeelt de woningmarkt, wie die niet heeft is kansloos
Nu de overwaardes tot grote hoogten zijn gestegen, ontstaan er steeds meer mogelijkheden voor huizenbezitters om die in te zetten. Ouderen kunnen sinds kort een deel van hun overwaarde inzetten als inkomensgarantie als zij op zoek zijn naar een huurwoning in de vrije sector. Het voldoen aan de inkomenseis voor een huurwoning is lastig voor gepensioneerden, want zij hebben vaak een lager maandinkomen maar wel heel veel opgebouwde overwaarde. Volgens vakblad Vastgoedjournaal gaan grote woningverhuurders een deel van de opgebouwde overwaarde meetellen als inkomen. Daarmee wordt het voor ouderen makkelijker om een huurwoning te betrekken en hun grotere eigen woning te verkopen. Hans Koster (geïnterviewd door RTL Nieuws, 9 juli) waarschuwt voor de gevolgen als overwaarde breder ingezet kan worden. Want ook naar huurwoningen is veel vraag, het versoepelen van de inkomensregels zou ervoor kunnen zorgen dat ook hier de mensen met overwaarde een dominante positie krijgen ten opzichte van mensen die het niet hebben. "Op deze manier krijgen mensen met veel overwaarde nog meer voordeel dan zij nu al hebben, terwijl de huurmarkt ook totaal overspannen is." Lees verder >>>
Veel discussie over kleinere studentenkamers in Utrecht
Om meer ruimte voor nieuwe studentenkamers te creëren, worden die kamers de komende jaren wellicht een stukje kleiner. De discussie verdeelt de studentenwereld en de Utrechtse gemeenteraad. Tussen de 8 en 12 vierkante meter is een redelijk oppervlak voor een student wordt gezegd. Jan Rouwendal: “Of het wel of niet goed is, is moeilijk om te zeggen, dat ligt echt aan heel wat andere factoren die in zo'n stad spelen. Maar het vraagstuk is duidelijk: vindt een stad het belangrijk om méér studenten aan een kleine kamer te helpen, of minder studenten aan een wat grotere kamer - terwijl anderen ‘in de kou’ blijven staan?’’ (AD , 9 juli). Lees verder >>>
De mensen achter de onderzoekers: Menusch Khadvavi en Kacana Sipangule
Dat het doen van economisch onderzoek avontuurlijk kan zijn laten Menusch Khadjavi en Kacana Sipangule laten zien. De onderzoekers, die ook buiten het werk als partners door het leven gaan, brachten veel tijd door in Zambia om de omgeving te begrijpen en de onderzoeksvragen aan te passen aan de lokale behoeften. De motivatie voor hun onderzoek komt voort uit de persoonlijke ervaringen: Sipangule groeide op in Zambia en Khadjavi heeft het land bijna tien keer bezocht. “Ik heb uit eerste hand ervaren welke gevolgen armoede kan hebben voor het levensonderhoud van mensen”, zegt Sipangule. "Op het platteland van Zambia zijn de meeste mensen afhankelijk van kleinschalige, laagproductieve landbouw, waardoor het heel moeilijk is om uit de armoedeval te komen. We zijn dus echt gemotiveerd om een verschil te maken en onze vaardigheden in te zetten om te onderzoeken hoe de leefomstandigheden verbeterd kunnen worden.” Lees verder in de zomereditie van Vuurwerk >>>
Overwaarde huizen naar recordhoogte, starters gedupeerd
Met gemiddeld 211.000 euro overwaarde brak de woningmarkt in mei een nieuw record te koste van starters. De oorzaken hiervan zijn divers. Naast de hoge huizenprijzen speelt dat steeds minder doorstromers een aflossingsvrije hypotheek hebben, na de verandering van de regelgeving in 2013. Zij bouwen dus veel vermogen op, dat vrijkomt bij de aankoop van een nieuwe woning. Een andere oorzaak is de hoge rente. Daardoor is het aantrekkelijk om zoveel mogelijk overwaarde in te zetten bij de aankoop van een nieuwe woning, omdat het loont om de hypotheek zo laag mogelijk te houden. Vroeger zou een deel van de overwaarde gebruikt worden voor een verbouwing of een vakantiehuisje, maar de hoge rente ontmoedigt dat. Dat is volgens Hans Koster een belangrijk voordeel van de hoge overwaardes. "Huizenkopers hoeven nu minder te lenen en gezien de hoge collectieve schuldenlast van Nederland kan dat geen kwaad. Het Internationaal Monetair Fonds waarschuwt hier al jaren voor", zegt hij in een RTL Nieuwsartikel (4 juni). Een ander voordeel volgens hem is dat banken minder risico lopen bij het verstrekken van deze hypotheken. De marktwaarde is veel hoger, dus de kans dat de bank het huis met verlies moet verkopen als iemand zijn hypotheek niet meer kan betalen neemt af. "Dat veroorzaakt meer stabiliteit op de woningmarkt." Lees verder >>>
Rijker en veiliger door Europa: Het belang van lidmaatschap van de Europese Unie
Het is van ontzettend groot belang om lid te zijn van de Europese Unie. De Europese integratie heeft ons al 75 jaar vrede opgeleverd, daarnaast heeft het een enorme boost gegeven aan de economische ontwikkeling. Zonder lidmaatschap zouden we waarschijnlijk economisch zo’n 6-8 procent minder te makken zouden hebben – per individu zouden we een stuk armer zijn. Dat zegt Henri de Groot in een SER Podcast (27 mei) over het belang van Europese samenwerking voor een klein land als Nederland. Luister >>>
Waarom we blij moeten zijn dat parkeren in Amsterdam zo duur is
Het betaald parkeren in Amsterdam werd in 1964 ingevoerd, en heeft heel wat voeten in aarde gehad. Nog altijd zijn weinig Amsterdammers positief over betaald parkeren. Maar wat als je helemaal niet hoefde te betalen en je je auto overal gratis kon neerzetten? Dan zou wellicht de Jordaan niet meer hebben bestaan, net als een groot deel van de Nieuwmarkt want er was een groot tekort aan parkeerplekken. Jos van Ommeren werpt zijn licht op de zaak. De ruim 300 miljoen euro die parkeren de stad jaarlijks oplevert pakt uiteindelijk positief uit voor Amsterdam, zegt hij in een interview in het Parool (28 mei). “Het geld komt ten goede aan de mensen die hier wonen, terwijl het voor een groot deel aan bezoekers van buiten de stad wordt verdiend”. Lees verder >>>
Geen fietser stopt in Amsterdam voor het zebrapad, afschaffen dan maar?
In Amsterdam trekt bijna geen fietser zich iets aan van zebrapaden. Tijd om de oversteekplaats voor voetgangers dan maar af te schaffen? Of moet de regelgeving worden herzien en moet de stadse fietser worden heropgevoed? Erik Verhoef in Het Parool (18 mei): “Je bent in Amsterdam niet altijd veilig op een zebrapad. Een oplossing kan gelegen zijn in het herverdelen van ruimte. Op sommige plekken moet je oversteken echt anders organiseren als het zo druk is dat het met stoplichten niet lukt: met een loopbrug of ondertunneling”. Lees verder >>> (wél achter betaalmuur)
Doe iets aan de scheefgroei binnen de toch al verschralende maatschappelijke basisvoorzieningen in de metropoolregio Amsterdam
Scheefgroei is een opvallend resultaat van verschillende deelonderzoeken die Mathieu Steijn, Lex Veldboer en Jesper Rözer hebben verricht voor het Kenniscentrum Ongelijkheid naar verschraling van basis- en buurtvoorzieningen in de metropoolregio Amsterdam. Het laagdrempelige voorzieningenniveau in aandachtswijken in deze regio is tussen 2008 en 2021 nauwelijks meegegroeid met de toegenomen en veranderende vraag. In de regio zijn bijvoorbeeld bibliotheken in die periode op wat grotere fysieke afstand gekomen. In veel aandachtswijken zien de onderzoekers een soortgelijk patroon, zoals in Slotervaart en Betondorp. Zij pleiten er daarom voor om inkomenssamenstelling van wijken sterker mee te wegen bij de verdeling van voorzieningen in een artikel op Socialevraagstukken.nl (6 mei). Lees verder >>>
Heeft fijnstof invloed op ons gevoelsleven en de werking van het brein?
Nieuw Nederlands onderzoek gepubliceerd in het vakblad Proceedings of the National Academy of Sciences suggereert dat luchtvervuiling invloed heeft op het functioneren van ons brein: als er veel luchtvervuiling is op verkiezingsdag stemmen burgers vaker op de oppositie. Want door fijnstof zouden mensen zich onbewust bozer voelen. In dagblad Trouw (4 mei) zegt Jos van Ommeren desgevraagd onder de indruk van het onderzoek te zijn. Zelf deed hij onderzoek naar de invloed van luchtvervuiling op de snelheid van fietsers in Londen, en naar de vraag of schaakduels vaker in remises eindigen. Ook daar zag hij de negatieve invloed van vieze lucht. Hij verwacht dat veel onderzoekers de studie in andere landen zullen reproduceren. “Dan zullen we zien of de uitkomst breder bevestigd wordt.” Lees verder >>> (wél achter betaalmuur)
Zijn bedrijven ‘groen’ genoeg om onderdeel uit te mogen maken van onderzoek bij de VU?
Alle onderzoekers van de VU moeten vanaf nu melden als zij een samenwerking beogen met een bedrijf dat mogelijk als ‘fossiel’ aan te merken is. Een dergelijk bedrijf wordt dan getoetst door een onafhankelijke ‘Fossil-Free Research’ commissie, onder leiding van Marjan Hofkes. In een interview in dagblad Trouw (14 april) zegt ze dat ze niet bij voorbaat wil uitsluiten dat er nieuwe samenwerkingen mogen bestaan tussen een oliebedrijf als Shell, BP of Chevron en onderzoekers van de VU. “Wij willen, aan de hand van een raamwerk, eerst gedegen toetsen of een fossiel energiebedrijf zich houdt aan de klimaatdoelen.” Lees verder >>>
Hoe de energietransitie tot ontbossing en geweld leidt
Terwijl in het Westen de energietransitie in volle gang is, draaien Inheemse volkeren op voor onze behoefte aan grondstoffen die groene energie mogelijk maken. In de Filipijnen bijvoorbeeld, waar grote mijnbouwprojecten zorgen voor ontbossing en geweld. Steven Poelhekke laat zijn licht schijnen over de economische effecten van mijnbouw voor een land in een artikel in Vrij Nederland (14 maart) . Lees >>>
Wat te doen aan de woningnood?
Overal in Nederland is er een tekort aan woningen, de huurprijzen blijven stijgen en veel mensen wachten vaak jarenlang op een betaalbare woning. Wat is er eigenlijk aan de hand? Hoe heeft het zover kunnen komen? En kunnen we dit nog oplossen? Hans Koster geeft antwoorden op die vragen in een interview op ENTR, een Europees digitaal platform (29 februari). Op de lange termijn ziet hij bouwen als oplossing, op de korte termijn het toestaan van woningdelen. Kijken >>>
Weer slechte jaarcijfers NS
De jaarcijfers van de NS zijn bekend. Minder reizigers kwamen op tijd aan, minder reizigers konden zitten dan het jaar daarvoor. En nu wil de NS de kaartjes nog duurder gaan maken. Op Radio 1 Vandaag (27 februari) geeft Erik Verhoef als redenen daarvoor het aantal reizigers dat nog steeds lager dan voor corona, de inflatie en de personeelstekorten. De toekomst van het OV is deels een keuze voor het beleid in Den Haag. De ultieme vraag is: willen we hier in investeren of niet? Daarnaast ligt een oplossing in het spreiden van de vraag naar vervoer. En daar kunnen werkgevers een rol in spelen door flexibeler werktijden toe te staan. Luister >>>
In dat zelfde kader wijdt NPO Nieuwsuur (29 februari) een item aan de vraag: Boetes voor vervoersbedrijven die niet hun dienstregeling rijden, gaat dat helpen? Volgens Erik Verhoef kunnen boetes best nuttig zijn, maar het is geen structurele oplossing. Het ov zit toch al in een moeilijke fase. Beter zou zijn om meer geld in het ov te steken (vanaf 23:40). Kijken >>>
Critical Raw Materials Act: Verwerking ruwe grondstoffen in Europa opgeschroefd
De verwerking van ruwe grondstoffen in Europa wordt opgeschroefd om minder afhankelijk te worden van landen als China. Daartoe heeft de EU de Critical Raw Materials Act in het leven geroepen. De wet draagt lidstaten op meer belangrijke metalen, aardmetalen en mineralen te mijnen, op te werken en te recyclen. Steven Poelhekke zegt hierover in een interview in Chemie Magazine (21 februari): 'Europa heeft te lang geloofd dat de wereldmarkt garandeert dat belangrijke grondstoffen verkrijgbaar blijven. Maar met grote spelers als China of Rusland is er geen echte vrije wereldmarkt.' Lees verder >>>
Kwetsbare wijken worden nog kwetsbaarder
De Rotterdamwet, die kwetsbare wijken erbovenop moet helpen, werkt averechts, wijst onderzoek van Hans Koster en Jos van Ommeren uit. De wijken krijgen door de wet een stigma, waardoor de huizenprijzen dalen. ‘Want die wijken kregen toen ze werden aangewezen vaak uitgebreid aandacht in de media’, aldus Hans Koster. Dat heeft gevolgen voor mensen die hun huis willen verkopen. “Maar ook andere bewoners zullen waarschijnlijk niet vrolijk worden van zo’n stigma.” Uit ander onderzoek is bekend dat bewoners van wijken die slecht bekend staan soms liever niet vertellen waar ze precies wonen. Lees verder in Trouw, NRC, of beluister het Radio 1-journaal (18 januari 2024).
2023
Hoeveel waarde kennen mensen toe aan groen in de directe omgeving van hun huis? Dat onderzoekt promovendus Lynn Bouwknegt. Nuttige informatie voor gemeenten en projectontwikkelaars die dan bouwplannen beter kunnen laten aansluiten bij de behoefte aan groen. De promotieplek van Lynn is een samenwerking tussen VU Amsterdam en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Een ideale combinatie. ‘Zo krijg ik zowel input vanuit beleidsmakers als vanuit de wetenschap’, aldus Lynn in een interview in een jubileumeditie van SBE’s relatiemagazine Vuurwerk (december 2023).
Zowel kansarme gebieden in grote steden als op het platteland hebben te maken met verschraling van publieke voorzieningen en verschillen in ontplooiingsmogelijkheden. One-size-fits-all oplossingen werken niet om deze verschraling aan te pakken. Maatwerk is vereist. Dat schrijven Henri de Groot, Lex Veldboer en Mathieu Steijn in een artikel 'Elke regio knelt anders' op Platform31 (november 2023).
Met het nijpende tekort aan betaalbare woningen en de stijgende huizenprijzen staat wonen hoog op de agenda. Volgens Hans Koster is de woningcrisis complex omdat er een gebrek is aan duidelijke kortetermijnoplossingen. ‘Veel beleidsmaatregelen lossen het kernprobleem niet op, namelijk het tekort aan beschikbare woningen’, zegt hij in een interview door Vrije Universiteit Amsterdam (november 2023).
Arriva is verkocht aan een Amerikaanse beleggingsmaatschappij die flink wil investeren in verduurzaming van treinen en bussen. Waarom de beleggingsmaatschappij heeft gekozen voor Arriva is nog gissen, zegt Erik Verhoef in NOS Nieuws. 'Een investeerder met een langetermijnperspectief heeft goede redenen om in het openbaar vervoer te investeren, door de verduurzaming gaat dit namelijk een steeds grotere rol spelen,' zo zegt hij. 'Het is verstandiger om hierin te investeren dan in fossiele brandstoffen' (oktober 2023).
Fileprobleem wordt ondanks thuiswerken steeds groter. Erik Verhoef op Een Vandaag: 'Niet te weinig asfalt, we gebruiken het gewoon niet slim genoeg.' (oktober 2023).
NPO Nieuwsuur wijdt aandacht aan het feit dat spitsheffing van de baan lijkt. Maar volgens Erik Verhoef werkt spitsheffing: 'Een klein deel van de reizigers hoeft zijn gedrag maar te wijzigen om de spits te verlichten. Maar we hebben een hekel aan betalen. Een oplossing voor dat probleem kan zijn om een dalkorting te verstrekken in plaats van een spitsheffing' (september 2023, item vanaf 20:15).
Het aantal bouwvergunningen is toegenomen ondanks stikstofarrest. De afgelopen vier jaar is er vanuit diverse hoeken grote bezorgdheid geuit over de gevolgen van de stikstofproblematiek voor de woningbouw. Een analyse van het aantal verleende bouwvergunningen in de periode 2012–2022 maakt duidelijk dat de effecten van het stikstofarrest in 2019 op het aantal bouwvergunningen klein is en niet zonder meer negatief, aldus Jan Rouwendal in ESB (september 2023).
De krapte op de arbeidsmarkt en personeelstekorten in tal van sectoren houden de komende twintig jaar aan in de Metropoolregio Amsterdam (MRA). Deze schaarste, gecombineerd met een gebrek aan ruimte voor de grote opgaven op gebieden als woningbouw, energietransitie en klimaatadaptatie, dwingt tot onvermijdelijke keuzes in de MRA. Dat zei Henri de Groot in de eerste podcast van de nieuwe serie Metropoolregio Actueel. Het helpt daarbij niet wanneer gemeenten elkaar als concurrenten beschouwen (september 2023).
Een Vandaag besteedt aandacht aan het verzet tegen vliegtaks voor privé- en transfervluchten. Deze werd ook al in 2008 ingevoerd, maar een jaar later afgeschaft door verzet vanuit de Nederlandse luchthavens. 'Misschien dat een dergelijk verzet tegen de vliegbelasting nu wel minder wordt', zegt luchtvaarteconoom Eric Pels. 'Je ziet nu dat zowel in Den Haag als in de bredere maatschappij meer begrip lijkt te bestaan voor het idee dat Schiphol misschien moet gaan krimpen' (september 2023).
Klimaatverandering wordt grotendeels veroorzaakt door de stijging van de CO2-concentratie in de atmosfeer, en die stijging is vooral terug te voeren op het gebruik van fossiele brandstoffen. Effectief klimaatbeleid begint dan ook met het uitfaseren van het gebruik van fossiele brandstoffen. Subsidies voor het gebruik van fossiele brandstoffen doen precies het tegenovergestelde en ondermijnen daarmee klimaatbeleid. Vergelijk het met tegelijkertijd de airconditioning en de verwarming aanzetten: netto bereik je niks, behalve hoge kosten (ESB, september 2023, met onder meer Henri de Groot).