Tijdens de zogenaamde Blitz voerde de Duitse Luftwaffe in 1940 en 1941 vele bombardementen uit, waarbij in totaal bijna 20 ton aan explosieven op Londen en enkele andere grote steden in Engeland terechtkwam. In recent onderzoek tonen Gerard Dericks en Hans Koster aan dat de gevolgen van de Blitz tot op de dag van vandaag zichtbaar zijn in de Londense stedelijke structuur, en nu nog grote economische gevolgen.
Met behulp van gedigitaliseerde data over de locatie van bommen worden hevig gebombardeerde locaties vergeleken met locaties die minder getroffen zijn. De auteurs kijken naar de hoogte van de gebouwen, de banendichtheid en kantoorhuren. Het blijkt dat hoe zwaarder gebombardeerd, hoe meer en hoger gebouwd mag worden. Dat betekent meer kantoorruimte en een hogere banendichtheid per vierkante meter. Ter illustratie: het figuur onderaan deze pagina toont aan dat de bepaalde delen van het centrum van London zwaar gebombardeerd werden tijdens de Blitz. Anno 2018 is hier hoogbouw toegestaan. In dit figuur zie je ook dat de bombardementen op lokaal niveau volstrekt willekeurig zijn, omdat de bommenwerpers op grote hoogte en in de nacht vlogen om zo luchtafweerschut te vermijden.
Uit de literatuur blijkt dat een hogere banendichtheid leidt tot een grotere arbeidsproductiviteit, door de aanwezigheid van zogenaamde agglomeratievoordelen. Deze agglomeratievoordelen zijn in Londen echter veel sterker: geldt voor Nederland bijvoorbeeld dat een verdubbeling van de banendichtheid leidt tot een huurstijging van 3.5%, voor Londen is dat 25%. Het verschil is voor een groot deel te verklaren door Londen’s positie als het financiële en commerciële hart van de wereld.
Om historische redenen heeft Londen een zeer streng bouwbeleid. Uit deze studie kunnen we afleiden dat met name hoogbouwbeperkingen substantiële kosten met zich meebrengen omdat een lagere werknemersdichtheid tot een lagere arbeidsproductiviteit leidt. Een snel rekensommetje: doordat bouwbeperkingen voor de gebombardeerde gebieden minder strikt zijn, levert de Blitz zo’n £ 4,5 miljard per jaar op. Dit is 1,2% van het bruto nationaal product van Londen en 39% van de gemiddelde jaarlijkse groei. Gezien de impliciete kosten van hoogbouwbeperkingen is het daarom verstandig om deze te versoepelen, zeker in gebieden met weinig cultureel erfgoed.
De voordelen van een hogere banendichtheid zijn dus groter dan gedacht. Hoe vreselijk tragisch ook, door de impliciete versoepeling van (hoog)bouwbeperkingen in Londen, heeft de Blitz een positief effect gehad op de hedendaagse economie van Londen.
Gerard Dericks
Hans Koster
Figure 1: Inner London Blitz Bomb Density
Figure 2: London Bomb Strikes and 10 Tallest Buildings
Bron:
Dericks, G.H., and H.R.A. Koster (2018). The Billion Pound Drop: The Blitz and Agglomeration Economics in London, CEP Discussion Paper No 1542, London: LSE
Mei 2018